Јас сум Даница Среткоска, а ова е мојот став:
Во нашите училници најдобро поминуваат тие што не поставуваат премногу прашања. А на оние што размислуваат премногу… им се спушта оценка.

Преслушај ја целата колумна и со заклучен телефон:

И тоа не е само чувство-според PISA резултатите на Организација за економска соработка и развој (2018), учениците од регионот покажуваат потешкотии при решавање на проблеми што бараат критичко размислување, иако добро ги репродуцираат фактите. Добредојдовте во реалноста на еден образовен систем кој, наместо да создава умови што размислуваат, произведува усти што повторуваат. Систем што се плаши од размислување-бидејќи размислувањето води до прашања, а прашањата се непријатни.

Младите не се мрзеливи–уморни се од бесмислени факти

Ајде да го расчистиме митот: младите се незаинтересирани. Не, тие се едноставно заситени од програмирано учење, кое како да е напишано пред падот на Берлинскиот ѕид. Учиме дефиниции наизуст, додека светот надвор решава проблеми со вештачка интелигенција.
Според Светски економски форум (2023), креативноста, критичкото размислување и решавањето проблеми се меѓу трите најбарани вештини денес-но, во нашиот систем, тие речиси и да не се споменуваат.
Младите не се мрзеливи. Не се ни глупави. Тие се затрупани со факти што никогаш нема да ги употребат, во свет што се менува побрзо од учебникот. Додека светот бара иноватори, ние бараме дефиниција на „реформа“.
Иронијата? Самите сме систем што не се реформира.

Наместо за живот – се подготвуваме за тест
Наместо да се подготвуваат за реалноста, младите се подготвуваат за прашања со четири понудени одговори. Истражување објавено во весникот за образовно лидерство (Educational Leadership Journal-2020) покажува дека 80% од студентите сметаат оти училиштето не ги подготвило за реалните животни предизвици-туку само за полагање.
Кога ќе излезат од училиште, животот не ги прашува: „Што е Питагорова теорема?“
Животот прашува: „Што мислиш?“ „Како ќе се снајдеш?“
И тука настанува тишина.

Дебата? Не, фала. Ќе си молчам за добро.
Културата на молк кај нас почнува рано. Од прво одделение ни се всадува мислата дека не треба да се спротивставуваш, да не се замеруваш, да не „филозофираш“. Тоа „филозофирање“ кај нас е навреда, не комплимент.
Ако ученикот има сопствено мислење-треба да го чува за себе.
Факултетот за образование на Харвард истакнува дека редовната практика на дебата во училница ја зголемува способноста за критичко размислување и градење аргументи.
Кај нас? Дискусијата се смета за пркос. Сомнежот-за непочит. А сопственото мислење? За закана.
Во оваа средина, младите учат дека молчењето носи петки, а размислувањето носи проблеми. Па си велат: „Зошто да мислам, ако тишината се наградува?“
И така расте генерација која знае сè-освен како да се побуни.

Знаење без алат

Генерации млади луѓе знаат да го рецитираат Уставот, но, не знаат да го применат. Можат да ти ја кажат дефиницијата за демократија, ама не знаат како се гласа совесно. Студент по медицина може без проблем да наброи 12 симптоми на инфаркт-ама кога пациент ќе се онесвести пред него, не знае дали прво да му мери пулс или да вика итна помош…
Советот на Европа (2022) известува дека младите од Југоисточна Европа покажуваат најниско ниво на граѓанска партиципација-не поради мрзливост, туку поради недоволна граѓанска едукација.
Имаме генерации со знаење во глава-ама без алат да го применат.
Еден вид интелектуална парализа.

Нам ни требаат ученици што прават “проблем”

Треба да почнеме да ги учиме младите да се сомневаат. Да бараат логика, не само дефиниција. Да не се плашат од професор кој ќе ги праша „Зошто така мислиш?“-туку да се радуваат на такво прашање.
И конечно-да го смениме застарениот идеал за „примерен ученик“ кој не прави проблем.
Нам ни требаат ученици што прават проблем. Проблем за неправда. Проблем за бесмислено правило. Проблем за молкот.
Затоа што само тие прават разлика.