Евровизија отсекогаш била проследена со контроверзи, во најголем дел политички. Тоа се случувало со песни кои испраќале политички пораки, сценски настапи, гестови на изведувачите… И претстојното издание кое ќе се одржи во Ливерпул веќе е со таков белег, за што заслугата ја носи хрватскиот претставник.

Сам по себе контроверзен отсекогаш, бендот Лет 3 победи на хрватската ДОРА со песна Mama SC, за која коментарите се различни. Некои велат дека е добро што Хрватска конечно испраќа нешто невообичаено и што на таков начин се потсмева со Евросонг. Ова е последица на се почестите реакции на тоа што се случува на оваа манифестација, начинот на кој се победува.

Но, настапот на Лет 3 предизвика и други реакции. Во Србија имаше дури и повици за забрана за настап, поради наводно потсмевање кон Србите, алудирање на војната (иако песната има антивоена порака). Дел од коментарите во Хрватска се и дека споменувањето на трактор во самата песна е алузија на Лукашенко кој му купи трактор за подарок на Путин.

Евровизија сака да е забавен настан, но политиката е неизбежна

Често има коментари дека Евросонгот е чисто забавен настан во кој нема место за политика. Ова во главно е погрешно, бидејќи Евровизија беше полигон за политички изјави, ставови и конфликти.

Евровизија започна во 1956 година, кога на него учествуваа само седум европски земји – Белгија, Франција, Германија, Италија, Луксембург , Холандија и Швајцарија, каде што се одржа настанот.

Иако натпреварот значително се прошири со текот на времето, на земјите од Советскиот Сојуз им беше забрането да учествуваат додека не се распадна – единствената комунистичка земја на која и беше дозволено да се натпреварува беше Југославија.

Што се однесува до Југославија, таа последен пат во целост се појави во 1991 година, а во 1992 година во намалена форма, како земја која ќе биде позната како Србија и Црна Гора од 2003 до 2006 година. Само неколку недели по Евровизија 1992, против нив беа воведени санкции од ОН, со забрана за учество до 2001 година.

Интересни беа и почетоците на независна Хрватска на Евровизија – во 1993 година, поради распадот на Советскиот Сојуз и Југославија, многу се зголеми бројот на земји кои сакаа да се натпреваруваат. За да се избегне циркус, пред квалификациите кои се одржаа во Љубљана се организираа своевидни претквалификации.

Учествуваа Босна и Херцеговина, Хрватска, Естонија, Унгарија, Романија, Словенија и Словачка, а поминаа домаќините од Словенија, Хрватска и Босна и Херцеговина. Интересно е што телефонското известување за резултатите се сметало за неверодостојно, па еден член од жирито лично бил испратен во Љубљана да ги пренесе резултатите.

Политичките случувања секогаш се рефлектирале на Евросонг

На Русија и беше забрането учество по минатогодишната инвазија на Украина – затоа, изјавата дека на Евровизија нема место за политика е погрешна од старт бидејќи самото учество е условено од актуелните меѓудржавни односи.

Политиката отсекогаш била присутна на самиот настан. Mama ŠČ не е ни блиску до првата изведена антивоена песна, иако веројатно ја има најлудата кореографија – во 1993 година Фазла настапи на своето босанско деби со песната Sva bol svijeta, напишана и изведена за време на опсадата на Сараево.

Грузија беше исфрлена од натпреварот во 2009 година со многу контроверзии – сакаа да настапат со песната „We Don’t Wanna Put In“. Насловот и текстот, се разбира, се игра со зборови – пораката на Грузија „не го сакаме Путин“ по војната таму претходната година.

Европската радиодифузна унија (организацијата одговорна за изборот на натпреварувачите) оцени дека песната содржи „текст, говор или гест од политичка или слична природа“, што треба да биде забрането со правилата. Унијата и нареди на Грузија да го промени текстот, што тие го одбија, па беа исфрлени од ждрепката.

Текстот на таа песна е многу поблаг и посуптилен од пораката на Мама ШЧ, но во тоа време односите меѓу Европската унија и Русија штотуку почнаа да се заоструваат, а првите знаци на ескалациите што следеа неколку години подоцна можеа може да се види само во познатиот говор на Путин во Минхен во 2007 година.

Сите партии се обидоа да ги зачуваат добрите односи, па Грузијците ја имаа несреќата да сакаат да изразат политички став во време кога тој не беше популарен – тоа ретко завршува добро во европските институции.

Истата година во Азербејџан настана немири – 43 луѓе гласаа за Ерменија, соседна земја со која Азербејџан е во постојана тензија. Несреќните гласачи беа испрашувани во полиција и обвинети за „непатриотско однесување“ и „загрозување на јавната безбедност“.

Украина и Русија беа во „војна“ и на Евровизија уште во 2016

Улогата на тајмингот во изразувањето политички ставови на Евровизија беше покажана во 2016 година, кога Украина ја изведе песната 1944. Во неа пејачката Џамала зборува за тоа како руската армија ги протера кримските Татари, кои со векови беа раселени од областа.

Песната се појави во 2016 година, односно две години по руската анексија на Крим. Односите меѓу ЕУ и Русија веќе беа прилично затегнати, па за разлика од Грузија, Украина не беше исфрлена, туку победи. Интересен детал (или иронија на судбината) е што според телефонските гласови на гледачите победи Русија.

Украина победи и во 2022 година, кога нејзината песна не беше политичка, но резултатот секако беше, што повторно наиде и на симпатии и на критики.

Гласањсето на Евровизија – уште една константна контроверза

Често се критикува и начинот на гласање на овој наводно аполитичен настан. Така, земјите од поранешна Југославија сакаат да гласаат една за друга. Грција и Кипар често се наоѓаат во слична ситуација (која може да биде придружена со свирежи), како и скандинавските земји.

Проблемот со гласањето врз основа на политички, културен или јазичен афинитет наместо квалитет на изведбата стана толку раширен што организаторите мораа повторно да воведат стручно жири во 2009 година.

Сè на сè, иако Евровизија до ден-денес се претставува како аполитичен настан во кој се оценува само колку добро некој пее, тоа е далеку од реалноста.

Песната на Евровизија веќе педесет години е полигон за изразување на политички ставови, а учесниците и победниците често се избираат според оние кои се популарни во тој момент. Може да се тврди дека тоа е лошо бидејќи ги намалува изведувачите и не е во духот на спортскиот дух, но тоа е фактичка состојба.