Во Југославија беше рај – денес е пекол, песните од 90-те беа музика – денес ова не е, младите порано беа разумни и имаа почит – денес се катастрофа… ова се само дел од коментари кои можат да се стават во редот на „токсична носталгија”. Особено што цели општествени феномени се подведуваат под едноставни компарации.
Многу често во македонското општество, а и насекаде во светот, може да се види она што научниците го нарекуваат „токсична носталгија“. Во свет кој постојано се развива, токсичната носталгија по минатото може да биде комфорно засолниште за многумина.

Photo by Hadija on Unsplash

Овој феномен, дефиниран како нездрава фиксација на идеализирана верзија на минатото, покренува прашања за неговото влијание врз поединците и општеството како целина. Многу често на социјалните мрежи можеме да забележиме личности кои тврдат дека некои минати општества се далеку подобри од денешните, дека некои минати личности се далеку подобри од денешните и дека се во врска со минатото е подобро од она што го живееме денес, а во иднина ќе биде само полошо.

Ова може да биде многу отровно за поединците, но и за општествата како целина. Како да препознаете такви моменти на интернет и да се оддалечите од нив?

Привлечноста на минатото: меч со две острици

Носталгијата, во умерени количини, е природен дел од човечкото искуство. Размислувањето за позитивните спомени може да создаде удобност и чувство на идентитет. Сепак, токсичната носталгија го носи ова чувство до опасна крајност. Со идеализирање на минатото и селективно сеќавање само на позитивните аспекти, поединците ризикуваат да ја попречат нивната способност да се прилагодат на сегашноста.

Пример: Постојано потсетување на тоа дека било подобро во минато и пропаднато општество, не спречува ние како личности да го прифатиме сегашниот момент и модерното време. Не инхибира да ги искористиме можностите на времето во кое живееме.

Ескапизам и отпор кон промени

Токсичната носталгија често служи како форма на ескапизам, нудејќи примамливо повлекување од комплексноста и предизвиците на современиот свет. Поединците заробени во овој начин на размислување може да се спротивстават на промените, држејќи се до застарените верувања или традиции, дури и кога тие се покажуваат како штетни за личниот раст и општествениот напредок. Овој отпор може да се манифестира во различни аспекти од животот, од личните односи до општествените ставови.

Пример: Поединци или заедница на луѓе кои се спротивставуваат на прифаќање на нови технологии, инсистирајќи на традиционални начини на комуникација. Ваквиот отпор, кој има корени во „идеалното минато“, не ни дава можност да се адаптираме на потребите на денешниот свет.

Замка на селективната меморија

Една од дефинирачките карактеристики на токсичната носталгија е нејзиното потпирање на селективна меморија. Со фокусирање исклучиво на позитивните елементи од минатото, поединците не успеваат да ги признаат сложеноста и нијансите на историските реалности. Ова селективно сеќавање може да придонесе за искривен светоглед, нарушувајќи ја способноста да се донесат информирани одлуки засновани на реално разбирање на сегашноста.

Општествени импликации

Покрај нејзиното влијание врз поединците, токсичната носталгија може да има и пошироки општествени импликации. Заедниците кои се спротивставуваат на промените засновани на „идеалното“ минато може да се најдат себеси неподготвени да се справат со современите предизвици. Ова може да доведе до стагнација, социјална поделба и неуспех да се искористи потенцијалот за позитивна трансформација.

Избалансирана перспектива

Иако е важно да се признаат и да се ценат позитивните аспекти од минатото, клучот е да се постигне рамнотежа. Здравата перспектива на историјата вклучува препознавање и на триумфите и на неуспесите, овозможувајќи личен и колективен раст. Поттикнувањето на отворен дијалог за минатото и сегашноста може да поттикне слоевито разбирање, ублажувајќи ги ризиците поврзани со токсичната носталгија.

Како што општеството се бори со последиците од токсичната носталгија, станува сè поважно да се промовира критичко размислување и да се охрабрат поединците да се вклучат во сегашноста на начин кој го почитува минатото без да бидат врзани со него. На ваков начин можеби ќе го отвориме патот за поадаптивно, поотпорно и понапредно општество.

Инаку за сите вас носталгичари, не грижете се, светот оди на подобро. Погледнете го видеото на познатиот Ханс Рослинг: