Кон крајот на минатата година, тогашниот директор на Здравствениот дом во Подгорица, Данило Јокиќ, беше мета на измамници на Фејсбук, кои со помош на deepfake, односно вештачка интелигенција (ВИ технологија) ја злоупотребиле неговата личност на, сега недостапната веб страница, Heart Wellness, со цел да продаваат сомнителни медицински препарати за чистење на крвните садови и лекување на ревматизам. Тоа подоцна се прошири како вест. Јокиќ оваа измама ја пријавил во полиција, односно кај инспекторите за компјутерски криминал, а потоа објавил дека најмногу биле оштетени граѓаните кои можеби наседнале на оваа измама.

Ова е само еден пример на злоупотреба на вештачката интелигенција во Црна Гора што укажува на последиците што може да ги предизвика непостоењето на правна регулатива за користењето на новите технологии. Технологиите на вештачката интелигенција отвораат и разни етички дилеми, првенствено во однос на тоа како истите се користат во обликувањето на медиумската содржина.

Како да препознаеме дали некоја слика е вистинска?

Сепак, ова прашање, иако станува сè поактуелно во светски рамки, сè уште не е препознаено како важно прашање во Црна Гора. Повеќе закони за медиумите веќе подолго време чекаат да бидат донесени а нацрт текстовите кои се досега подготвени не ги третираат соодветно бројните актуелни предизвици во медиумската средина, како што се, на пример, технологиите за вештачка интелигенција. На крајот на 2023 година, Црна Гора усвои Стратегија за медиуми за периодот од 2023 до 2027 година, но во неа повторно не се прецизира како таа ќе се справи со оваа појава.

,,Додека на европско ниво многу се зборува за вештачката интелигенција и за нејзиното влијание врз работата во медиумите, Црна Гора не само што не го ни констатирала овој можен проблем, туку ние уште го немаме решено ниту прашањето на социјалните мрежи и регулирањето на порталите. Иако фактот дека минатата година ја донесовме Стратегијата за медиуми е за пофалба, доволно е да се каже дека во тој документ, кој ги мапира сите предизвици за медиумската заедница, нема ниту збор за вештачка интелигенција“, велат од Синдикатот на медиуми на Црна Гора (SMCG) за Рес публика.

На крајот на минатата година, Советот на Европа донесе Упатства за одговорна употреба на системи со вештачка интелигенција во новинарството, кои се однесуваат на етичките дилеми и на обврската за тоа да корисниците да бидат информирани дека тие системи се користат во нивната работа. Во тој документ, секако, не е спорна употребата на технологии за вештачка интелигенција, бидејќи, како што се наведува, „таквите технологии, во согласност со професионалната етика и човековите права, можат да придонесат кон отпорноста на новинарството во дигиталната ера“.

Неодамна на ниво на Европската Унија (ЕУ) беше донесен Закон за вештачка интелигенција, кој иако не е стриктно поврзан со медиумите, придонесува за регулирање на оваа област. Борбата против лажните вести во ЕУ се сфаќа сè посериозно, па затоа европската заедница неодамна испрати барање до технолошките гиганти како што се Google и Meta јасно да ја означат содржината што е генерирана од вештачката интелигенција – било да станува збор за текстови, фотографии или кој било друг вид на медиумски материјал.

Некои земји, како што се САД, Јапонија, Велика Британија и Кина, имаат изготвено насоки, регулативи и закони со кои се регулира употребата на технологии за вештачка интелигенција, а се чини дека Црна Гора е сè уште далеку од таквите решенија.

Вештачката интелигенција веќе креира видеа по текст

Само една црногорска редакција има систем за вештачка интелигенција

Во Црна Гора досега има само една редакција која има воведено систем за вештачка интелигенција а кој ѝ помага во секојдневното работење. Порталот ДЕН од средината на 2023 година има виртуелни водители кои ја читаат информацијата која е подготвена од редакцијата на тој портал. Водителките се викаат Ана, Сара и Мара АИ, а тоа е прв ваков проект во Црна Гора. Функционира така што прво уредникот прави избор на вести и фотографии, а потоа вештачката интелигенција ги обработува вестите. Преку TTS системот текстот се претвора во аудио кое потоа се вметнува во системот кој ја стартува виртуелната презентерка на вести врз основа на кој понатаму се креираат нејзините движења. На крајот сето тоа се проверува од уредник, новинар и од обучен оператор.

Што се Македонците според вештачката интелигенција?

Синдикатот на медиумите на Црна Гора се залага за тоа дека употребата на овие системи треба секогаш да биде одговорна. „Таа треба да биде мотивирана од вистинска желба за иновации, а не од обични претприемачки цели за намалување на бројот на вработени“, велат од СМЦГ.

Вештачката интелигенција има двојна природа. Од една страна, авторите на делото „Artificial intelligence and communication: A Human–Machine Communication research agenda“ на Андреа Гузман и Сет Луис велат дека технологиите за вештачка интелигенција можат да ја подобрат економијата на медиумите, персонализираната содржина, но и производствените процеси. На пример, тие можат да креираат транскрипти и инфографици или да филтрираат коментари кои содржат недозволен говор на порталите, а тоа е нешто со што медиумите во Црна Гора во голема мера не можат да се справат.

Кои се петте најбарани занимања во 2024

Од друга страна, во текстот „The Impact of Artificial Intelligence on Media, Journalists, and Audiences“ објавен на отворената научна платформа Frontiers, се предупредува дека вештачката интелигенција има повеќеслојно влијание врз медиумите, новинарите, публиката и медиумските содржини и дека таа може дополнително да влијае на ранливоста на медиумите и на нивната зависност од големите технолошки платформи. За одредени работи, како што се прикажување на поширокиот контекст или проверка на факти, неопходен е човек.

Во светот на медиумите, ChatGPT и Sora стануваат сè попопуларни алатки. Станува збор за технологии за вештачка интелигенција кои се развиени во ноември 2022 година од страна на OpenAI која е американска лабораторија во која се истражува вештачката интелигенција. ChatGPT е чет-бот кој може, меѓу другото, да пишува и новинарски текстови на дадена тема. Sora може да прави сложени видеа долги до една минута. „Моделот не само што разбира што барал корисникот, туку и како овие работи постојат во физичкиот свет“, се наведува на официјалната веб-страница.

Колку и да се корисни овие технологии, тие треба да се користат со претпазливост, бидејќи алгоритмите за вештачка интелигенција лесно може да се злоупотребат за ширење лажни вести, дезинформации и друга недозволена содржина.

Автор: АНДРЕА ПЕРИШИЌ

(Текстот е напишан во рамките на Иницијативата за дигитално граѓанство ResPublica. Оригиналната објава можете да ја прочитате тукa.)